Thủ thuật khai man nhiệm sở để thăng hạng đại học | Giáo dục

ARWU quy định rõ tiêu chí liên quan đến nhiệm sở

Riêng với các tiêu chí liên quan đến bài báo nghiên cứu, ARWU quy định trọng số 100% cho nhiệm sở của tác giả liên lạc (corresponding author affiliation), 50% cho nhiệm sở của tác giả thứ nhất (first author affiliation), 25% cho nhiệm sở của tác giả tiếp theo (next author affiliation) và 10% cho nhóm còn lại. Dù ARWU không giải thích rõ cách tính điểm khi một tác giả đứng tên cùng lúc 2 nhiệm sở, nhưng cũng có thể hiểu theo cùng logic với các tiêu chí trên, rằng nhiệm sở kèm theo mỗi bài báo là nơi tác giả làm việc toàn thời gian hoặc nơi chủ yếu thực hiện cuộc nghiên cứu.

Khi ARWU ra đời gần 20 năm trước, đó là điều gần như mặc nhiên trong cộng đồng khoa học. Tuy nhiên, thời gian gần đây đã rộ lên hiện tượng khai man nhiệm sở khi công bố các công trình khoa học, nhằm mục đích thăng hạng trong kết quả hằng năm của ARWU.

Vẫn có kẽ hở để lách

Đây chính là nguyên nhân của hiện tượng Ả Rập Xê Út, một “ngôi sao” mới trên bầu trời khoa học toàn cầu từ khoảng chục năm trở lại đây. Một bài báo đăng trên tạp chí Science vào tháng 12.2011 đã rung lên hồi chuông cảnh báo thủ thuật dùng tiền mua danh tiếng xếp hạng. Cách làm của các trường ĐH thuộc quốc gia dầu mỏ này khá đơn giản mà bài bản: mời gọi các nhà khoa học trong danh sách “siêu trích dẫn” của ISI (có trọng số đáng kể trong bảng xếp hạng ARWU) tham gia hợp tác dưới dạng thỉnh giảng hay nghiên cứu, từ đó dùng dòng nhiệm sở thứ 2 mà các bài báo khoa học thường chấp nhận để ghi tên trường họ.

Vài năm sau, một hiện tượng khác nổi lên ở Chile. Lần này, một nhóm tác giả của ĐH Santiago tra cứu trên 9.000 bài báo thuộc cơ sở dữ liệu Scopus mà tác giả đứng tên nhiều nhiệm sở, trong đó có ít nhất một trường ĐH Chile năm 2016, và phát hiện có đến khoảng 40% tác giả không kiểm chứng được.

Tình trạng khai man nhiệm sở này dẫn đến hệ quả là các trường vốn không làm nghiên cứu vẫn có thể lấy được nguồn tài trợ bằng cách đăng kết quả nghiên cứu thực hiện ở nơi khác. Hoặc trường nào có dòng tiền dư dả sẽ có thể tìm cách “mua” sản lượng nghiên cứu mà không cần chú trọng đầu tư vào việc phát triển nội lực đội ngũ nghiên cứu tại chỗ.

Hiện tượng này đã lan đến Việt Nam ra sao và chúng ta sẽ có giải pháp gì để ngăn chặn tình trạng này? Đây là vấn đề cần giải quyết để Việt Nam có một nền nghiên cứu khoa học liêm chính. (còn tiếp)